Lokale werkgevers hebben toch ook een grote verantwoordelijkheid?

In de meeste productielanden zijn fabriekseigenaren inderdaad wettelijk verplicht om een ontslagvergoeding te betalen. Tijdens de COVID-19-pandemie moeten ze in sommige landen een bepaald inkomensniveau voor hun werknemers garanderen. Maar door de wijdverspreide annuleringen van bestellingen bij het begin van de pandemie en de betalingsachterstanden kunnen veel werkgevers hun werknemers gewoonweg niet betalen. In de mondiale kledingindustrie zijn het de merken die de prijzen en de productieomstandigheden dicteren. Veel fabrieken (met uitzondering van een aantal zeer rijke concerns) hebben jarenlang met minimale marges gewerkt en hebben geen buffers opgebouwd waarop ze kunnen terugvallen, terwijl zij wel kosten hebben gemaakt de orders van de merken voordat deze werden geannuleerd.

Volgens de VN-richtlijnen voor bedrijven en mensenrechten en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen hebben merken de verantwoordelijkheid om negatieve gevolgen voor de mensenrechten in hun toeleveringsketens te voorkomen en te beperken, en om schade waartoe zij hebben bijgedragen of die zij hebben veroorzaakt, te herstellen.

Daarom vraagt de Schone Kleren Campagne merken en ketens om de Loongarantie te publiceren en onderhandelingen over een bindend akkoord op te starten, waarvan een Fonds voor Ontslagvergoedingen deel zou uitmaken. 

Wat is de Loongarantie?

Modemerken en -ketens moeten publiekelijk garanderen dat alle kledingarbeid(st)ers in hun toeleveringsketen tijdens de pandemie de wettelijk voorgeschreven lonen en uitkeringen ontvangen. Daardoor krijgen werknemers die hun baan behouden maar van wie het loon is verlaagd of tijdelijk is stopgezet financiële steun. Merken en ketens moeten zowel eigen middelen als die van donorregeringen en internationale financiële instellingen mobiliseren om ervoor te zorgen dat de werknemers hun loon blijven ontvangen.

Wat is het Fonds voor Ontslagvergoedingen

De loongarantie voorziet niet alleen in onmiddellijke inkomenssteun voor werknemers, maar omvat ook een engagement om te onderhandelen over een juridisch bindende overeenkomst. Die moet uitmonden in een betere sociale bescherming van werknemers in geval van werkloosheid en ontslag, in lijn met de desbetreffende IAO-verdragen. Dat kan door de oprichting van een “Garantiefonds voor Ontslagvergoedingen”.

De juridisch bindende overeenkomst kan ondertekend worden door merken en lokale werkgevers. Kledingarbeid(st)ers in de toeleveringsketen van zo’n merk of in dienst bij een ondertekenende werkgever, zullen een vordering kunnen indienen als ze geen ontslagvergoeding krijgen wanneer hun fabriek sluit of bij collectief ontslag. Het Fonds zal vorderingen in behandeling nemen van werknemers van wie de werkgevers niet in staat zijn om te betalen, en in gevallen waarin de nationale wetgeving niet in overeenstemming is met de internationale norm. Het Fonds zal ook financiële steun verlenen om de sociale bescherming op nationaal niveau te verbeteren, met rekeningen die toegankelijk zijn voor nationale comités die bestaan uit vertegenwoordigers van de regering, de werkgevers, de vakbonden en het maatschappelijk middenveld. Verbeteren de systemen van sociale bescherming, dan kunnen de bijdragen van modemerken en -ketens worden verlaagd.

Merken en ketens zouden bijdragen via een heffing op basis van het volume dat ze inkopen in elk land, en de werkgeversbijdragen zouden een percentage van de totale loonsom in elk land zijn. Dit plan maakt deel uit van een bredere beweging voor een duurzamere en veerkrachtigere kleding-, textiel en schoenenindustrie, met leefbare lonen, veilige fabrieken en sociale bescherming.

Hoeveel zal het de merken kosten?

De merken en ketens zouden een premie betalen van 1,5% van de jaarlijkse FOB*, met een extra vergoeding van 1,5% in het eerste jaar na de ondertekening. De vergoeding van 1,5% kan worden verlaagd als een merk inkoopt in landen die geloofwaardige en doeltreffende sociale beschermingssystemen opzetten die werkloosheids- en/of ontslagvergoedingen dekken, of als zijn leveranciers de overeenkomst ondertekenen en bijdragen aan het Fonds. Als alle leveranciers van een merk zich aansluiten, of als het merk uitsluitend inkoopt in landen met volledig functionerende sociale beschermingssystemen, is er geen bijdrage meer te betalen.

Alles bij elkaar zal het de merken niet meer dan tien cent per T-shirt kosten om te voldoen aan de Loongarantie en om hun jaarlijkse bijdrage aan het Garantiefonds voor Ontslagvergoedingen te betalen.

* Free on Board, of de totale prijs die een merk of keten aan de leverancier betaalt voor een aangekocht product.

Hoe zal de juridisch bindende overeenkomst de rechten van werknemers ondersteunen?

Ondertekenende bedrijven moeten zich ertoe verbinden de rechten van werknemers te respecteren, inclusief vakbondsvrijheid en het recht op collectieve onderhandelingen. Een onafhankelijk klachtenmechanisme kan klachten onderzoeken over de niet-betaling van lonen, over schendingen van de vakbondsvrijheid en het recht op collectieve onderhandelingen, op gender gebaseerd geweld en intimidatie, en schendingen van de gezondheid en veiligheid op het werk. De overeenkomst zal worden gehandhaafd door middel van een mechanisme dat vergelijkbaar is met het Bangladesh Akkoord: een geschillencommissie, waarbij ondertekenende vakbonden merken uiteindelijk voor de rechter kunnen brengen als zij de overeenkomst niet naleven, en een escalatiemechanisme waarbij merken uiteindelijk niet meer zullen mogen inkopen bij werkgevers die de overeenkomst niet naleven.