In december 2015 ondertekende H&M een Internationale Kaderovereenkomst (IKO) met de internationale vakbondsfederatie IndustriALL en de Zweedse vakbond IF Metall. Deze IKO is bedoeld om de vakbondsrechten van alle H&M arbeiders in heel de leveringsketen te versterken. Ze is gebaseerd op een aantal IAO conventies en gaat over rechten zoals de vrijheid van vereniging en van collectieve onderhandelingen, het recht om onveilig werk te weigeren, een verbod van kinderarbeid en discriminatie, en ook het recht op een schriftelijk contract. Bovendien is er een paragraaf over het recht op een „eerlijk leefbaar loon”.

Volgens IndustriALL heeft de overeenkomst betrekking op 1,6 miljoen kledingarbeiders in de ongeveer 1.900 fabrieken die H&M kleding maken.

De H&M IKO heeft geen bindende geschillenbeslechting maar alleen een niet-bindende bemiddelingsprocedure wanneer de partijen het oneens zijn over bepaalde kwesties. Ze is ambitieus qua inhoud maar of ze met succes effectief toegepast zal worden, hangt af van de competentie en de politieke wil van de partijen.

„We verwelkomen iedere stap van merken naar een constructieve samenwerking met vakbonden voor een verbetering van de arbeidsomstandigheden. We hopen dat de resultaten van dit akkoord meetbaar en transparant zullen zijn en dat ze op geregelde tijdstippen bekendgemaakt zullen worden zodat de vorderingen goed beoordeeld kunnen worden,” zegt Carin Leffler van de Schone Kleren Campagne in Noorwegen, die H&M van nabij volgt.

Al jaren verklaart H&M publiekelijk dat het een „eerlijk leefbaar loon” wil betalen aan de arbeiders die hun kleding maken, maar tot nu is er weinig bewijs dat de lonen van de werknemers in de fabrieken die voor het merk produceren, zijn verhoogd. De IKO zou de grondslag moeten leggen voor wat H&M een „eerlijk leefbaar loon” noemt, door collectieve onderhandelingen. Maar de nieuwe kaderovereenkomst spitst zich enkel toe op het gedrag van de leveranciers en geeft niet concreet aan hoe de kledingketen zal bijdragen tot substantieel hogere lonen voor de werknemrs, bijv. door meer te betalen voor de kleren zodat er meer ruimte is voor loonsverhogingen.

Het recht om een vakbond op te richten, het recht op vrijheid van vereniging en op collectieve onderhandelingen worden benadrukt doorheen heel het document.

„Door deze IKO te ondertekenen hopen we dat H&M zijn eerdere steun voor de oprichting van 'werknemersparticipatiecomités' als een parallel middel tot arbeidersvertegenwoordiging zal opgeven. H&M moet in plaats daarvan al zijn inspanningen heroriënteren om te garanderen dat het recht van de arbeiders om zich te organiseren in vakbonden van hun eigen keuze gerespecteerd wordt en dat vakbonden niet gediscrimineerd worden als ze de arbeiders van een van H&Ms leveranciers organiseren,” zegt Carin Leffler van de Noorse Schone Kleren Campagne.

Maar dé uitdaging blijft hoe zich een dialoog  tussen de vakbonden en de werkgevers kan ontwikkelen in een sector waar heel weinig arbeiders lid zijn van een vakbond, zoals in Bangladesh, waar slechts enkele percenten aangesloten zijn. Het zal lang duren vooraleer arbeiders zonder stem het zullen durven opnemen voor zichzelf en spijtig genoeg voorziet de IKO op geen enkele manier in een veilige klachtenprocedure voor H&M arbeiders. De Schone Kleren Campagne roept H&M op om onmiddellijk de oprichting van een veilig klachtenmechanisme te eisen in hun fabrieken, te beginnen in deze zonder vakbond.

De IKO bepaalt dat er als eerste stap zogenaamde Nationale Toezichtcomités opgericht worden in Bangladesh, Cambodja en Myanmar. De taak van deze comités is volgens IndustriALL „de toepassing van de overeenkomst van op de werkvloer tot hogerop te garanderen, en om de dialoog tussen de partijen op de arbeidsmarkt te vergemakkelijken”. De partijen, H&M en IndustriALL, zullen elk twee vertegenwoordigers in het comité hebben.

De IKO zal na één jaar beoordeeld worden. Het succes van de overeenkomst hangt af van het feit of H&M verder wil gaan dan het ondertekenen van een overeenkomst op papier, en bereid is effectief toe te passen waartoe ze zich verbonden hebben. Door onze ervaring in het verleden blijven we wat onzeker over het resultaat. H&M heeft het Bangladesh Akkoord ondertekend om na de Rana Plaza ramp de arbeidsveiligheid in de fabrieken te verbeteren, maar het heeft de voorwaarden niet nageleefd. 2,5 jaar na de ondertekening van het Akkoord, heeft 55% van de toeleveringsfabrieken van H&M in Bangladesh nog altijd geen veilige nooduitgangen. De Schone Kleren Campagne zal een grondige evaluatie uitvoeren en zich opnieuw engageren voor afdwingbare akkoorden die als resultaat hebben dat arbeiders in een zwakke positie leren opkomen voor overeenkomsten met de kledingmerken over meetbare objectieven.