Brussel | Slow motion betoging trekt langs kledingwinkels in Nieuwstraat, 12 jaar na instorting kledingfabriek Rana Plaza, Bangladesh.
© foto Kristof Vadino - SKC. Vrij te gebruiken. HR foto: Onder deze link.
Vanmiddag trok een trage betoging door de Nieuwstraat, dé winkelstraat in Brussel. Een 100-tal actievoerders van de Schone Kleren Campagne & achACT droegen zwarte mondmaskers en een reusachtige megafoon. Mondmaskers als symbool voor het zwijgen dat Bengaalse arbeiders wordt opgelegd. De manifestanten hielden halt bij Zara, H&M, C&A en Primark. Op 24 april is het twaalf jaar geleden dat 1138 Bengaalse kledingarbeiders om het leven kwamen toen het gebouw Rana Plaza instortte waarin modemerken kleding lieten maken. Twaalf jaar na de dodelijkste ramp in de kledingindustrie schenden bedrijven en kledingmerken nog steeds ongestraft de mensenrechten en het milieu. Europese regelgeving wordt afgezwakt en in Bangladesh worden betogingen voor leefbare lonen met geweld beantwoord.
Met de slow motion betoging willen de manifestanten uit ngo’s en vakbonden de slachtoffers herdenken én oproepen tot dringende actie van de bedrijfswereld en de politiek. Een decennium na de dodelijkste ramp in de kledingsector is de vooruitgang in de kledingindustrie heel mager. De veiligheid in de kledingfabrieken in Bangladesh is dan wel sterk verbeterd, het model van de fast fashion blijft gebaseerd op praktijken van uitbuiting en overproductie aan bodemprijzen, met collecties die wekelijks op de markt uitgestort worden. De lonen blijven ver onder het bestaansminimum: in Bangladesh werken naaisters voor een minimumloon van 105 euro per maand.
Protest en repressie
In Bangladesh, onze ‘kledingfabriek’ bij uitstek en het land waar alle grote kledingmerken kleren laten maken, is er sprake van een systematische crackdown of gewelddadige onderdrukking bij straatprotesten. Er worden nog steeds meer dan 30.000 arbeid.st.ers aangeklaagd na protesten voor een hoger minimumloon in 2023. Actievoerders werden gedood, gevangengezet of bedreigd omdat ze een eerlijk loon eisten. Veel beschuldigingen zijn willekeurig en gaan over acties, die ver van de werkplek liggen. Sommige aanklachten kunnen leiden tot levenslange gevangenisstraf. Ondanks beloften van modemerken zoals H&M om leefbare lonen en het recht om te protesteren te garanderen, blijven werknemers in Bangladesh onder de armoedegrens werken en worden ze bedreigd voor hun verzet.
Negen klachten werden intussen geseponeerd door uitvoerig de druk op te voeren op de modemerken. H&M en Zara houden het been stijf en weigeren de volledige beschuldigingen in te trekken.
Europese wetgeving in gevaar
In 2024, op de elfde verjaardag van de tragedie, nam het Europees Parlement de richtlijn over maatschappelijk verantwoord ondernemen (CSDDD - Corporate Sustainability Due Diligence Directive) aan. Deze ‘zorgplichtwet’ legt de basis om multinationals eerlijke spelregels op te leggen zodat ze ‘verplicht’ zorg dragen voor mens en milieu in hun gehele waardeketen en juridisch aansprakelijk zijn, in geval van schendingen. Nauwelijks een jaar later wordt deze historische stap vooruit al bedreigd: een “omnibusvoorstel” van de Europese Commissie probeert de oorspronkelijke tekst af te zwakken, onder druk van de industriële lobby.
Oproep van het middenveld
Voor de Bengaalse vakbondsleider en mensenrechtenactiviste Kalpona Akter, ooit zelf kledingarbeidster, is er geen twijfel mogelijk: "De afgelopen twaalf jaar hebben aangetoond dat er geen blijvende verandering kan plaatsvinden zonder sterke wettelijke verplichtingen voor kledingmerken. Het is van cruciaal belang dat de Europese richtlijn niet wordt afgezwakt.”
De Schone Kleren Campagne roept daarom zowel de merken als de Europese instellingen op om moed te tonen: door juridisch bindende overeenkomsten te ondertekenen, door de Europese wetgeving te versterken en door eindelijk een einde te maken aan het tijdperk van greenwashing en socialwashing.
Twaalf jaar na de tragedie van Rana Plaza is het tijd om de retoriek om te zetten in actie. Het is tijd dat alle merken aan dezelfde normen worden gehouden. Het is tijd dat de miljoenen arbeid.st.ers die de wereldwijde mode-industrie draaiende houden eindelijk worden beschermd en leefbare lonen krijgen uitbetaald.
